مطالعه هنر ایرانی در رمان «در جستجوی زمان از دست رفته»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تبریز

چکیده

تمایل به دنیای شرق که در سال‌های 1880 و 1920 در فرانسه بسیار رواج یافته بود، اثر حضور خود را در بزرگترین رمان‌های آن دوران بر جای گذاشته است. آثار متعلق به آغاز قرن بیستم، هر یک به شیوۀ خاص خود شرقی متفاوت را به تصویر کشیدند. از نقطه نظر جغرافیایی، این شرق بسیار وسیع است و از شرق دورِ چین و ژاپن تا شرق میانۀ عرب و ایرانی را در برگیرد. در رمان مارسل پروست، تجزیه و تحلیل اندیشه‌های هنریِ وابسته به تصاویر تاریخی و تخیلی، و نیز تجزیه و تحلیل محیط‌های اشرافی و بورژوازی که تحت تأثیر فراون این تمایل به شرق بوده اند، تصویری پیچیده و گاه متناقض از شرق ارائه می‌دهند. از این دیدگاه، نقش ویژۀ هنر ایرانی در مقایسه با دیگر گرایش‌های هنری و غیربومی که راوی پروست را به خود جلب می‌کند، از دید خواننده پنهان نمی‌ماند. با آنکه سهم پرداختن به هنر ایرانی در اثر پروست بسیار اندک است، اما به نظر می‌رسد که این هنر به دور از ایجاد حس ساده‌انگارانۀ مدگرایی و یا شیک‌گرایی پتانسیلی تخیلی برای راوی پروست به ارمغان می‌آورد که به تصمیم وی برای ساختن جهان خاص هنری اش کمک می‌کند. در این مقاله تلاش می‌کنیم که از خلال رویکردی تصویرشناسانه و از طریق داده هایی که اینجا و آنجا در صفحات رمان «در جستجو» آمده است، به بازسازیِ تصویری بپرازیم که راوی پروست از هنر ایرانی در ذهن دارد. همچنین سعی خواهیم کرد تا به مطالعۀ نقش این تصویر در زیبایی‌شناسیِ کلی اثر پروست بپردازیم.

کلیدواژه‌ها